Chwedl y gwadwr ‘boho’

Wnawn ni ddim dweud y drefn wrth y plantos,

am eu blerwch ysgafala wrth chwarae.

Mae’n ddiflas iddynt orfod gwrando,

arnom ni’n pregethu – am barchu,

a thrysori, a gofalu. Peidiwch â mwydro’u

pennau nhw nawr, hefo ymwybyddiaeth

o’u plentyndod breintiedig, na’i dwrdio nhw

chwaith am rwygo eu llyfrau, wrth ei dethol

nhw’n ddiofal braf – ac yna’n addurno’u

thudalennau â chelf ysbrydoledig,

gan gyfoethogi ac ymestyn eu medrau.

Gadewch iddynt liwio’u teganau di-ri –

efallai ei bod nhw dychmygu ei bod nhw’n

perchnogion salon o fri – a cholur yw’r ffeltiau

a chreonau, maent yn sgriblan ar eu hwynebau.

A pheidiwch â sbwylio eu hwyl nhw chwaith,

na mygu eu creadigrwydd celfyddydol,

trwy eu hatgoffa nhw fod ffeltiau’n sychu,

os na roddwch y caeadau plastig yn ôl;

Oes ots os maent yn colli caeadau, ambell i ffelt

neu feiro? Ni gyd yn ei cholli nhw weithiau,

wrth fwhwman o ddydd o ddydd yn ‘boho’.

Mae bywyd i’w fyw, yn y fan a’r lle -

cyfleoedd cyffroes i’w archwilio,

cyn i eu plentyndod nhw orfod cilio.

Ond beth am deganau ddoe,

sy’n syllu’n drist y nawr o gornel y stafell?

Fedrwch ei golchi efallai, ond maent wedi

ei niweidio a’i difetha – a byddent byth

yr un fath eto, sy’n drosiad da am eiddo’r

dyfodol, a phobol, a’r blaned hon

ni gyd wrthi’n ei rhannu.

Mae’r llyfrau wedi ei rhwygo, a’i lliwio,

y nawr yn cael ei lluchio –

does dim modd ei ddarllen, a’i fwynhau

byth eto. A fwy o goed yn cael ei rhwygo

o’r ddaear i greu fwy o lyfrau

i adnewyddu’r silff lyfrau unwaith eto.

Heb ddysgu’r gwersi yma daw’r plantos

yn oedolion aflêr, slebogaidd, anwybodus;

ni fyddent yn sylweddoli y niwed gallent

eu gwneud – hefo geiriau, na gwastraff,

nac arlwyau. Mae rhai yn colli sbectol,

menig, sgarffiau ac ymbarelau –

ond mae hynna yn oce -

digon hawdd i’w adnewyddu’n rhad,

yn ein cymdeithas ‘throw-away’.

Mae’r amgylchfyd yn llawn o’r hyn a gollwyd

a’i lluchiwyd – ac mae’r tomennydd sbwriel

yn tyfu, gan lyncu’n gwagleoedd o wyrddni,

ac yn gwenwyno’r tir o’i hamgylch.

Mae’r moroedd yn llawn poteli,

rhwydi, a gwellt yfed streipïog,

sy’n cymryd blynyddoedd i ddirywio

hyd yn oed ychydig; ac mae’r wylan yn ei bwydo

i’r cywion yn ddiniwed, heb syniad o’r niwed

a wnaed. Ac mae gronynnau plastig wedi

treiddio’r rhewfryniau, ac yn llifo,

yn ôl ac ymlaen, yn y moroedd llygredig,

gwenwynllyd. Mae’r byd yn llawn o gaeadau

ysgrifbin coll – a dyna’r broblem sydd gennym;

mae angen meithrin agweddau mwy cyfrifol,

ymysg genhedlaeth y dyfodol.